Bu gün biraz gerilere gitmek istiyorum.Istanbul dedigimiz zaman , bir kaos sehir oldugu kadar. Asirlarin sanat odagi olmus, bir sehir oldugunu da biliyoruz.Ona kizmisizdir.Onu sevmisizdir.Onun icin besteler yapmisizdir.Ona ask siirleri yazmisizdir.O sehrin hangi dönemi olursa olsun,havasini cigerlerine birkere dolduran onu unutamamistir.Gizemleriyle olsun,icindeki aci ve tatli yasami ile bizleri hep büyülemistir.Hepimiz bir tarafindan tutup onun icin bir seyler karalamisizdir.Peki o büyülü sehrin gizemli; o insanlari kimlerdi?.Daha dogrusu o sehrin sahipleri Beyler, hanimlar kimlerdi?.Kimdir Istanbul'lu!..
Ben biraz cocukluk ve genclik senelerine giderek anlatmaya calisacagim.Istanbul'lu onun kaidelerine uyan herkeze verilen bir sifatti.Belki Anadolu'dan gelmis, o sehre yerlesmis.Belki de Ege'den Karadeniz'den,eski Osmanli topraklari olan Yanya'si Selanik'i gibi.O sehirde yerlesip de onun kaidelerine terbiyesine giyim kusamina daha dogrusu onun yasam tarzina kim uymussa
o bir Istanbul'lu idi.O sehrin sinirlari disindan gelip ziyaret edenlere ise 'tasrali' denirdi.Istanbul'lu olmanin kaideleri,atmaya basladiginiz ilk adimlarla baslardi.Hersey den önce hos görü ve nezaket büyük yazilmisti.Örnegin bir Konya esrafin dan veye Ankara esrafin dan.Istanbul'a yerlesmis kisiler.Kendi geleneklerini sandiklarina kaldirir o sehrin adabi maseretine uyarlardi ki Istanbullu olabilme sifatina nail olabilsinler.O zamanlar Istanbul'u o mavi gerdanlik Rumeli, Anadolu yakasi diye ikiye ayirirdi.Sakin Rumeli dedigimiz zaman o bölgede Rumlarin yasadigini sanmayin.Örnegin,Anadolu yakasini ele almaya kalksak.Üsküdar Anadolu dan yeni gelmis.O sehirlerin esrafini teskil ederdi,Kuzguncuk ise Yahudilerin oturdugu bir semtti.Beylerbeyi Türklerin,o arada Misirli bir kac ailenin bulundugu bir bölge ,Cengelköy Rumlarla,Türklerin paylastigi,Vaniköy gene Rumlarin oturdugu.Böylece devam eder giderdi.Karsi tarafin özellikleri biraz daha degisikti.Bir Talimhane (Simdiki Taksim) asagi dogru inmeye kalksak.Elmadag,Harbiye,Catal seklinde Nisantasi,Macka.düz gittigimiz zaman Pangalti, Sisli,Istanbul'un cöplerinin döküldügü Cagliyanla sinirliyabilirdik.Harbiye den sola saptigimiz zaman Feriköy,sola döndügümüz zaman.Eski adi Tatavla simdiki adiyla Kurtulus'a.Son duraktan tekrar bir sol yaparsak.Dolapdere biraz asagi Kasimpasa onun üstü Kulaksiz.Dolapderenin üstü Tarlabasi,Beyoglu,Istiklal'in Öteki tarafi Cihangir,Kadirler yokusundan asagisi ise Tophane,Tabii tektek bütün semtleri saymaya kalkmiyacagim.Mesela Tarlabasini ele aldigimiz zaman.Rum ve
Ermeni az bir yahudi toplumunu görebilirdik.Bu arada tek tük.Yerlesmis Türk ailelerine de rastlanirdi.Söyle gözlerimi kapadigim zaman biz cocuklarin ne cok Bayrami olurdu.Paskalya'lar
Tussuz günler.Yortular.Daha neler neler.Hep birlikte bu günleri kutlardik.Kandiller de lokmalari,Irmik helvalarini,pisileri bekliyen ayri dinlerde yasiyan komsularimiz,gibi.Gecenlerde
bir sarki caliyordu hey Gorc versene borc diye.Yahu sen Gorcu nereden taniyorsun.O benim cocuklugundaki Ermeni arkadasim di.Borc almissam ben almisimdir.Bizi bekliyen en zor günler kisa pantolondan uzun pantolon giymeye basladigimiz zaman baslardi.Herseyden önce en az 3
mendil tasimak zorundasiniz.Bir tanesi daima ihtiyac aninda cikarip vereceginiz mendil ikincisi sizin sahsi ihtiyacinizi göreceginiz.Ücüncüsü ise caktirmadan ayakkabinizin arasira tozunu alabilmeniz icindi.Iskarpinleriniz devamli hangi sartlar altinda olursa olsun , piril piril olmasi gerekirdi.Zaten cep harcliginin yarisi oraya giderdi.Ütülü pantolon ikinci sirayi alirdi.Aksama kadar cizginin dayanmasi icin oturma kaidelerini harfiyen bilmeniz lazimdi.Tabii hanimefendilerin sartlari bizlerden daha da zordu.Hele o naylon coraplar ayaklarda o cizgiyi
muhafaza etmek.Oturup kalkarken corabin kacmamasi.Arnavut taslarinin arasinda yürürken topuklarinin kirilmamasi, basli basina bir hünerdi.Bazi mecmualarda sartiyerli bir kadin bacagini seks'i bir resim olarak sergilediklerinde kendi kendime gülüyorum, o zamanlarda her kadinin corabini tutturdugu bir parca idi.Tabii gücü yetmiyenler lastikde kullaniyordu.Toplum araclarinda ise yaslari ne olursa olsun kadinlara karsi gösterilen saygi cok önemliydi.Hemen
ufak bir reveransla yer verilir ve hic bir zaman direk yüzlere bakilmazdi.Güzel bir bayana
bakmanin bile bir usulü vardi.Omuz üstünde hafifce göz kaydirirlardi.Kadinlar bu yönden biraz avantajli idi sapkalarinin yarim kapadigi tülün arakasindan süzmeleri gibi.Bayan araci terk
edecegi zaman beyler hemen kendisine yol acarlar.O hanimefendi vasitayi terk edene kadar da yerine bir baskasi oturmazdi.Durakta bekliyen yeni yolcular en son kisi terk etmeden vasitaya binmezlerdi.Örnegin müzikli bir ortama bir delikanli yanliz gidiyor.Bu arada bir dans müzigi ile piste ciftler dansa basliyor.Bu arada hosunuza giden.Bir kiz görüyorsunuz ne yapmaniz gerekir.
Ilk önce ailesinin fark edemiyecegi sekilde genc kizla dans etmek istediginizin sinyalini vermek
zorundasiniz.Eger olumlu bir sinyal aldiginiz zaman.Artik pür dikkat masada ki izin alabileceginiz aile büyügünü tesbit etmeniz lazim, onuda tesbit ederek yavas hareketler le masaya yanasip o kisiden dans etmek icin izin almaniz lazimdir.Sizin icin o andan itibaren iki sik vardir.Eger izin cikmissa genc hanimefendiyi dansa kaldirir.Tabiiki dikkat deceginiz konu da vucutlarin temas etmemesi.Müzigin bitimin de.Masaya dönmeden evvel ilk önce hanimefendiye tesekkür etmeniz.Hanim efendiden sonra size bu izni veren kisiye tesekkür etmeniz gerekirdi.Karsi tarafin verecegi cevap tan sonra artik yerinize dönebilirsiniz.Ikinci sik ise en berbati idi, sizin icin.Izin gayet kibarca red edilmesidir ki sizin icin o anda dans partisi bitmistir.Yerinize döner bir kac dakika sonra salonu terk etmeniz gerekir.Bu bir centilmenlik kaidesiydi.Sizin o aileye karsi göstermis oldugunuz.Saygi örnegidir.Her beyfendi cebinde kalem ve kartvizit veya bos not yazabilecegi kagit tasirdi.Tabii bununda nasil kullanilmasinin da kaideleri vardi. Bu bölümü bitirmeden evvel bir yazarimizin dikkatini ceken cogu yerlere cakili ikaz tabelalarindan bir kac örnek vermeden gecemiyecegim Bunlardan bir kaci:) Trenlerde rastladigimiz veya parklarda ,"Pancereden sarkmayi,Cicekleri koparmayi,Cimenlere basmayi,Buraya isemayi ikaz eden bu tabelalar.Eski Istanbull'lu olrak m harfini cikarsaydim ne olurdu acaba.!..Yazimiz biraz uzun oldu yarin devam edelim mi ne dersiniz?
Saygilarla.
Ben biraz cocukluk ve genclik senelerine giderek anlatmaya calisacagim.Istanbul'lu onun kaidelerine uyan herkeze verilen bir sifatti.Belki Anadolu'dan gelmis, o sehre yerlesmis.Belki de Ege'den Karadeniz'den,eski Osmanli topraklari olan Yanya'si Selanik'i gibi.O sehirde yerlesip de onun kaidelerine terbiyesine giyim kusamina daha dogrusu onun yasam tarzina kim uymussa
o bir Istanbul'lu idi.O sehrin sinirlari disindan gelip ziyaret edenlere ise 'tasrali' denirdi.Istanbul'lu olmanin kaideleri,atmaya basladiginiz ilk adimlarla baslardi.Hersey den önce hos görü ve nezaket büyük yazilmisti.Örnegin bir Konya esrafin dan veye Ankara esrafin dan.Istanbul'a yerlesmis kisiler.Kendi geleneklerini sandiklarina kaldirir o sehrin adabi maseretine uyarlardi ki Istanbullu olabilme sifatina nail olabilsinler.O zamanlar Istanbul'u o mavi gerdanlik Rumeli, Anadolu yakasi diye ikiye ayirirdi.Sakin Rumeli dedigimiz zaman o bölgede Rumlarin yasadigini sanmayin.Örnegin,Anadolu yakasini ele almaya kalksak.Üsküdar Anadolu dan yeni gelmis.O sehirlerin esrafini teskil ederdi,Kuzguncuk ise Yahudilerin oturdugu bir semtti.Beylerbeyi Türklerin,o arada Misirli bir kac ailenin bulundugu bir bölge ,Cengelköy Rumlarla,Türklerin paylastigi,Vaniköy gene Rumlarin oturdugu.Böylece devam eder giderdi.Karsi tarafin özellikleri biraz daha degisikti.Bir Talimhane (Simdiki Taksim) asagi dogru inmeye kalksak.Elmadag,Harbiye,Catal seklinde Nisantasi,Macka.düz gittigimiz zaman Pangalti, Sisli,Istanbul'un cöplerinin döküldügü Cagliyanla sinirliyabilirdik.Harbiye den sola saptigimiz zaman Feriköy,sola döndügümüz zaman.Eski adi Tatavla simdiki adiyla Kurtulus'a.Son duraktan tekrar bir sol yaparsak.Dolapdere biraz asagi Kasimpasa onun üstü Kulaksiz.Dolapderenin üstü Tarlabasi,Beyoglu,Istiklal'in Öteki tarafi Cihangir,Kadirler yokusundan asagisi ise Tophane,Tabii tektek bütün semtleri saymaya kalkmiyacagim.Mesela Tarlabasini ele aldigimiz zaman.Rum ve
Ermeni az bir yahudi toplumunu görebilirdik.Bu arada tek tük.Yerlesmis Türk ailelerine de rastlanirdi.Söyle gözlerimi kapadigim zaman biz cocuklarin ne cok Bayrami olurdu.Paskalya'lar
Tussuz günler.Yortular.Daha neler neler.Hep birlikte bu günleri kutlardik.Kandiller de lokmalari,Irmik helvalarini,pisileri bekliyen ayri dinlerde yasiyan komsularimiz,gibi.Gecenlerde
bir sarki caliyordu hey Gorc versene borc diye.Yahu sen Gorcu nereden taniyorsun.O benim cocuklugundaki Ermeni arkadasim di.Borc almissam ben almisimdir.Bizi bekliyen en zor günler kisa pantolondan uzun pantolon giymeye basladigimiz zaman baslardi.Herseyden önce en az 3
mendil tasimak zorundasiniz.Bir tanesi daima ihtiyac aninda cikarip vereceginiz mendil ikincisi sizin sahsi ihtiyacinizi göreceginiz.Ücüncüsü ise caktirmadan ayakkabinizin arasira tozunu alabilmeniz icindi.Iskarpinleriniz devamli hangi sartlar altinda olursa olsun , piril piril olmasi gerekirdi.Zaten cep harcliginin yarisi oraya giderdi.Ütülü pantolon ikinci sirayi alirdi.Aksama kadar cizginin dayanmasi icin oturma kaidelerini harfiyen bilmeniz lazimdi.Tabii hanimefendilerin sartlari bizlerden daha da zordu.Hele o naylon coraplar ayaklarda o cizgiyi
muhafaza etmek.Oturup kalkarken corabin kacmamasi.Arnavut taslarinin arasinda yürürken topuklarinin kirilmamasi, basli basina bir hünerdi.Bazi mecmualarda sartiyerli bir kadin bacagini seks'i bir resim olarak sergilediklerinde kendi kendime gülüyorum, o zamanlarda her kadinin corabini tutturdugu bir parca idi.Tabii gücü yetmiyenler lastikde kullaniyordu.Toplum araclarinda ise yaslari ne olursa olsun kadinlara karsi gösterilen saygi cok önemliydi.Hemen
ufak bir reveransla yer verilir ve hic bir zaman direk yüzlere bakilmazdi.Güzel bir bayana
bakmanin bile bir usulü vardi.Omuz üstünde hafifce göz kaydirirlardi.Kadinlar bu yönden biraz avantajli idi sapkalarinin yarim kapadigi tülün arakasindan süzmeleri gibi.Bayan araci terk
edecegi zaman beyler hemen kendisine yol acarlar.O hanimefendi vasitayi terk edene kadar da yerine bir baskasi oturmazdi.Durakta bekliyen yeni yolcular en son kisi terk etmeden vasitaya binmezlerdi.Örnegin müzikli bir ortama bir delikanli yanliz gidiyor.Bu arada bir dans müzigi ile piste ciftler dansa basliyor.Bu arada hosunuza giden.Bir kiz görüyorsunuz ne yapmaniz gerekir.
Ilk önce ailesinin fark edemiyecegi sekilde genc kizla dans etmek istediginizin sinyalini vermek
zorundasiniz.Eger olumlu bir sinyal aldiginiz zaman.Artik pür dikkat masada ki izin alabileceginiz aile büyügünü tesbit etmeniz lazim, onuda tesbit ederek yavas hareketler le masaya yanasip o kisiden dans etmek icin izin almaniz lazimdir.Sizin icin o andan itibaren iki sik vardir.Eger izin cikmissa genc hanimefendiyi dansa kaldirir.Tabiiki dikkat deceginiz konu da vucutlarin temas etmemesi.Müzigin bitimin de.Masaya dönmeden evvel ilk önce hanimefendiye tesekkür etmeniz.Hanim efendiden sonra size bu izni veren kisiye tesekkür etmeniz gerekirdi.Karsi tarafin verecegi cevap tan sonra artik yerinize dönebilirsiniz.Ikinci sik ise en berbati idi, sizin icin.Izin gayet kibarca red edilmesidir ki sizin icin o anda dans partisi bitmistir.Yerinize döner bir kac dakika sonra salonu terk etmeniz gerekir.Bu bir centilmenlik kaidesiydi.Sizin o aileye karsi göstermis oldugunuz.Saygi örnegidir.Her beyfendi cebinde kalem ve kartvizit veya bos not yazabilecegi kagit tasirdi.Tabii bununda nasil kullanilmasinin da kaideleri vardi. Bu bölümü bitirmeden evvel bir yazarimizin dikkatini ceken cogu yerlere cakili ikaz tabelalarindan bir kac örnek vermeden gecemiyecegim Bunlardan bir kaci:) Trenlerde rastladigimiz veya parklarda ,"Pancereden sarkmayi,Cicekleri koparmayi,Cimenlere basmayi,Buraya isemayi ikaz eden bu tabelalar.Eski Istanbull'lu olrak m harfini cikarsaydim ne olurdu acaba.!..Yazimiz biraz uzun oldu yarin devam edelim mi ne dersiniz?
Saygilarla.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder